Σκεφτείτε έναν κόσμο χωρίς τέχνη. Όχι, καλύτερα, μην το σκεφτείτε. Είναι πιο τρομακτικό και από τη μέρα που έφαγα τούμπα μπροστά σε γεμάτο καφέ. Ευτυχώς, όμως, δεν ζούμε σε έναν τέτοιο κόσμο. Και μέσα σε αυτήν τη θάλασσα δημιουργίας, πέντε γυναίκες καλλιτέχνιδες ξεχωρίζουν για μένα. Όχι μόνο επειδή η δουλειά τους μου τράνταξε τα μυαλά, αλλά και επειδή μου δίδαξαν τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, γυναίκα και δημιουργός που χορεύει στα όρια της τέχνης και του φεμινισμού.
Nan Goldin: Η φωτογράφος που δε φοβάται την αλήθεια
Η Nan Goldin είναι η καλλιτέχνης που με έμαθε ότι η ζωή δεν είναι πάντα «καλοφωτισμένη». Μέσα από τις φωτογραφίες της, βλέπεις το ωμό, το σκληρό, το ευάλωτο. Η σειρά της The Ballad of Sexual Dependency είναι μια ωδή στις ανθρώπινες σχέσεις, στα πάθη, και –κυρίως– στα λάθη μας. Η Goldin δε μασάει τα λόγια της και δε φοβάται να δείξει την αλήθεια, ακόμα κι όταν αυτή τσούζει. Μου θύμισε πως το να είσαι αυθεντικός είναι επαναστατική πράξη, ειδικά σε έναν κόσμο που σου λέει να κρύψεις τα «ψεγάδια» σου.
Frida Kahlo: Η γυναίκα που έκανε τον πόνο τέχνη
Η Frida Kahlo είναι μια από αυτές τις καλλιτέχνιδες που δε γίνεται να αγνοήσεις. Η ζωή της ήταν γεμάτη τραγωδίες – από το σοβαρό ατύχημα που την άφησε με χρόνιο πόνο μέχρι την ταραχώδη σχέση της με τον Diego Rivera. Και παρ’ όλα αυτά, μέσα από τα αυτοπορτρέτα της, κατάφερε να μετατρέψει τον πόνο της σε κάτι πανέμορφο. Με μάγεψε με την αδιαπραγμάτευτη θηλυκότητά της, τη σύνδεσή της με τη φύση και την περηφάνια της για την ταυτότητά της.
Αν έμαθα κάτι από τη Frida, είναι ότι οι ουλές –σωματικές ή ψυχικές– είναι μέρος του ταξιδιού μας και μπορούν να γίνουν πηγή δύναμης.
Yayoi Kusama: Η βασίλισσα των πουά και της ψυχεδέλειας
Αν η Frida είναι το σύμβολο της αντοχής, τότε η Yayoi Kusama είναι η απόδειξη πως η δημιουργικότητα δεν έχει όρια. Η Kusama με τις φαντασμαγορικές εγκαταστάσεις της γεμίζει το μυαλό μου με χρώμα και τολμηρές ιδέες. Παλεύοντας για χρόνια με ψυχικές ασθένειες, η Kusama έκανε την τέχνη το καταφύγιό της – και τι καταφύγιο! Η εμμονή της με τα πουά (ναι, τα πουά είναι παντού!) είναι ένας τρόπος να βλέπει τον κόσμο, έναν κόσμο όπου όλα είναι συνδεδεμένα.
Για μένα, η Kusama είναι το απόλυτο παράδειγμα ότι μπορείς να είσαι ολόκληρη και παράξενη, και αυτό είναι κάτι υπέροχο.
Λήδα Παπακωνσταντίνου: Η πρωτοπόρος της ελληνικής performance art
Η Λήδα Παπακωνσταντίνου είναι από εκείνες τις καλλιτέχνιδες που αποδεικνύουν ότι η τέχνη δεν χρειάζεται να είναι όμορφη για να είναι συγκλονιστική. Με την πρωτοποριακή δουλειά της στην performance art, έσπασε τα κοινωνικά «κουτάκια» για το τι θεωρείται αποδεκτό. Είτε ζωγραφίζοντας, είτε γράφοντας, είτε δημιουργώντας performances που μιλούν για το σώμα, το φύλο, και τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, η Παπακωνσταντίνου πάντα προκάλεσε.
Μου έδειξε πως ο φεμινισμός δεν είναι θεωρία μόνο. Είναι πράξη. Είναι το θάρρος να σταθείς στο κέντρο της σκηνής και να φωνάξεις την αλήθεια σου.
Louise Bourgeois: Η γυναίκα που «έπλεξε» τις αναμνήσεις της
Δεν μπορώ να μην αναφέρω τη Louise Bourgeois, γιατί αν κάτι με δίδαξε αυτή η καλλιτέχνιδα, είναι ότι το παρελθόν δεν σε αφήνει ποτέ – αλλά μπορείς να το κάνεις τέχνη. Τα γλυπτά της, όπως η θρυλική αράχνη Maman, είναι γεμάτα αναφορές στις παιδικές της μνήμες, στη μητέρα της και στα τραύματα της ζωής.
Η Bourgeois μού έδωσε την αίσθηση ότι το να ψάχνεις μέσα σου δεν είναι εγωιστικό. Είναι απαραίτητο. Και το να βρεις τρόπους να εκφράσεις ό,τι βρίσκεις εκεί μέσα είναι ένα δώρο – πρώτα για σένα, και μετά για τον κόσμο.
Η Τέχνη είναι (και) Γυναικεία Υπόθεση
Αυτές οι πέντε γυναίκες καλλιτέχνιδες –με διαφορετικές πορείες και μέσα έκφρασης– μου έδειξαν πως η τέχνη μπορεί να σπάσει τα όρια, να μιλήσει για το ανείπωτο και να μας ενώσει. Η Nan με δίδαξε την ειλικρίνεια, η Frida την αντοχή, η Kusama την τρέλα, η Παπακωνσταντίνου τη δράση, και η Bourgeois την αυτογνωσία.
Είναι γυναίκες-ηρωίδες που έκαναν το προσωπικό τους ταξίδι παγκόσμιο μήνυμα. Κι εγώ, ακόμα τις ευχαριστώ κάθε μέρα για αυτό.
MA
